Bijbel lezen
Het is je vast en zeker weleens opgevallen dat er in de kerkdienst altijd uit de Bijbel wordt gelezen. Het kunnen enkele zinnen zijn of een heel verhaal - een Bijbellezing maakt een onverbrekelijk onderdeel uit van de liturgie. Of een kerkdienst nu digitaal is of niet.
Er is wel een opmerking te maken bij zo’n kerkdienst via je tv, laptopscherm, tablet of smartphone. Je kijkt ernaar, hopelijk voel je je betrokken en springt er een vonkje over. Maar je bent er niet bij, in de kerk waar de viering plaatsvindt. Je bent ergens anders, omdat we in deze tijd niet naar de kerk kunnen gaan om er een dienst bij te wonen. Lijfelijk zijn we buitengesloten. Er zijn meer dingen in deze tijd die we niet kunnen. We kunnen niet doen wat we gewend waren. Er zijn contacten die we moeilijker kunnen leggen. We kunnen elkaar niet aanraken. Soms lijden we daaronder. We zijn in deze tijd nog meer van elkaar gescheiden.
Opvallend is dat de Bijbel haar relaas begint met een verhaal over buitengesloten worden. De Bijbel vertelt meteen aan het begin het verhaal van een ballingschap. De mens wordt uit de tuin van Eden weggejaagd. Een flitsend, vlammend zwaard bij de ingang maakt terugkeer onmogelijk. De Bijbel kun je daarom zien als een getuigenis van de manier waarop geprobeerd wordt dat wat verloren is gegaan te herstellen. Het is niet vergezocht om de Bijbel te zien als de uitdrukking van een diep menselijk verlangen, dat leeft in ieders ziel. Je zou ook kunnen zeggen dat de mens, weggestuurd uit de tuin, volwassen is geworden. Bij volwassen zijn hoort een gevoel van vervreemding en verlangen naar huis.
Verderop in het Bijbelboek Genesis richt het verhaal zich op een enkele familie. Het zijn Abraham en Sara en hun gezinsleden. Inderdaad, ook Abraham wordt aangespoord land en familie te verlaten om een nieuw land te zoeken. Het is het land dat later beschreven zal worden als ‘van melk en honing.’ Ook andere fraaie bewoordingen worden gebruikt, waardoor we herinnerd worden aan de tuin van Eden.
Doordat de Bijbel opent met dit verhaal van ballingschap is het mogelijk om ook het verhaal van Jezus in dit licht te lezen. Als Jezus volwassen is verlaat hij Nazaret om via de woestijn op weg te gaan naar Jeruzalem. Deze weg van Jezus naar Jeruzalem wordt in de christelijke traditie ook gezien als een weg die onvermijdelijk lijden met zich meebrengt. In benauwde uren voelt Jezus zich verlaten door alles en iedereen, zelfs door de Eeuwige zelf. Het is een gevoel van eenzaamheid dat Jezus volgens het evangelie niet goed begrijpt. ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?’ (Matteüs 27 : 46) Jezus’ aanroepen van God laat zien hoe God in alle verlatenheid aanwezig als diep gemis, gezocht kan worden.
De onderliggende vragen die de bijbel aan haar lezers stelt kunnen daarom luiden: Hoe zijn we toch op drift geraakt? Kunnen we ook terugkeren? En hoe dan? De Bijbel is op deze manier de vertelling van dit zoeken van ons naar huis.
Uiteindelijk komt het goed en komen we allemaal thuis, bij elkaar. Dromen die deze verstrekkende gedachte ondersteunen vind je ook in de Bijbel. Als er wordt gesproken over een nieuwe hemel, een nieuwe aarde en een nieuw Jeruzalem. Vergaand inclusief is dit uiteindelijke goedkomen. Zoals Jezus zegt: ‘Voor alle volken zal mijn huis een huis van gebed zijn.’ (Marcus 15 : 17, waarbij Jesaja 56 : 7 geciteerd wordt). Jezus zal sterven. Maar zijn leerlingen vertellen dat ze niets anders kunnen zeggen dan dat hij is opgewekt uit de dood. Na zijn dood worden zij bemoedigd, wanneer ze Jezus onverwacht ontmoeten. Het zijn voor hen beslissende ervaringen.
Bijbel lezen betekent gemis en scheiding verwoord zien worden. Bijbel lezen is ook open staan voor het verlangen van een gebedshuis voor alle volken. Bijbel lezen betekent onthutst en versteld staan van de wijsheid en rijkdom van wat verteld wordt. Bijbel lezen betekent nu al deelnemen aan bijvoorbeeld de woorden van Micha. ‘De berg van het huis van de Eeuwige zal rotsvast staan boven alle bergen. Volken zullen daar samenstromen om zijn paden te bewandelen. Zwaarden zullen ze omsmeden tot ploegijzers en speren tot snoeimessen. Geen mens zal meer weten wat oorlog is.’ (4 : 1 – 3)
Zelf zou ik zoiets niet durven zeggen. Toch voel ik soms niet alleen de pijn van verlatenheid, maar ook iets van de gloed van deze laatste gedachten. Deze warmte wakkert een latent verlangen aan, dat anders al te gemakkelijk ondersneeuwt. We blijven dapper doorgaan met Bijbel lezen. Doe je mee?
Ernst Zoomers